گچ کاری با بیشینه‌ی تاریخی طولانی در ایران
گچ کاری علاوه بر اینکه امروزه به یک شغل تبدیل شده اما در قدیم و زمان جدید هنر ایرانی را نیز به نمایش می‌گذارد.
با توجه به بنا و آثاری که از گذشتگان به جا مانده است، گچ کاری بشینه‌ی تاریخیِ بسیار کهنی دارد. در دوره هخامنشیان گچ کاری در بناهای تاریخی مثل تخت جمشید، دیده می‌شود که در نما و ساختار گچ کاری را مورد استفاده قرار داده‌اند. (به منظور زیبا سازی نما و اسکلت سازی)
تاریخچه‌ی گچ کاری در جهان به 90 قرن پیش باز می‌گردد؛ و مردمان آسیا در نماهای خود از گچکاری استفاده می‌کردند. اما حدود 50 قرن قبل از مشاهده‌ی گچ کاری در آسیا، نخستین بار در کشور مصر مردم با کشف سنگ گچ و استخراج آن از مابع توانستند گچ را ساخته و از ان در ساخت معابد، نمای داخلی اهرام ثلاثه و دیگر کاخ‌های شکوهمند استفاده نمایند. مردم مصر با هوش و ذکاوت خود بعد از استخراج سنگ گچ آن را با استفاده از آتش می‌سوزانند و سپس ماده‌ی به دست آمده را با کوبیده و به پودر تبدیل می‌کنند. پودر حاصل را با آب مخلوط کرده و به حالت خمری تبدیل می‌کنند.
استفاده از گچ را می‌توان در معابد و مجسمه‌های مصری به وفور مشاهده کرد. علاوه بر این مصری‌ها از نوعی دیگر از گچ نیز در سازه‌های خود استفاده کرده‌اند اما به طوری که گچ را به گچ سلنیوم (یکی از خاصیت‌های این نوع گچ، شفاف بودنان است) تبدیل کرده و از آن برای ساخت پنجره استفاده نموده‌اند.
گچبری در ایران
ایرانیان در گذشته ذوق و هوش هنری بالایی داشتند که نتیجه‌ی آن ساخت بناها، سازه‌ها و حتی مجسمه‌هایی است که با استفاده از ایجاد طرح‌هایی بر روی آن‌ها، زیبایی سازه را چندین برابر می‌کردند.
تاریخ شناسان با بررسیِ بناهای مربوط به دوره‌های گذشته به این نتیجه رسیدند که گچ بری هنری وسیع و پهناور در ایران بوده است. تاریخ شناسان با بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدند که مردمان هنر دوست ایران زمین هنر گچ بری را در دوران ساسانی به رواج رساندند.
هنر کهن گچ بری برای زیبا سازی نما داخلی و خارجی بناها مورد استفاده قرار می‌گرفت و این بناها را به شکوه، جلال و دل انگیزی می‌رساند که امروزه نیز با مشاهده‌ی این هنر در معماری‌های کهن، انسان به وجد می‌آید.
هنر گچ بری در دوره‌های مختلف دچار تغییر، تحول و پیشرفت شده است. نمونه‌ای از آن‌ها مثل مسجد علویان در همدان (دوره سلجوقی) – بقعه بایزیده بسطام در بسطام (دوره ایلخانی) – بقعه شیخ احمد جامی در تربیت جام (دوره تیموری) – کاخ عالی قاپو در اصفهان (دوره صفویه) – عمارت کلاه فرنگی در شیراز (دوره زندیه) و غیره، هنر دلنواز ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
گچ کاری و گچ بری مدرن
همانطور که گفته شد گچ کاری و گچ بری از گذشته در فرهنگ ایرانیان آمیخته شده است و امروزه نیز به شیوه‌ای مدرن‌تر، برای زیبا سازی سازه‌های خود از گچ بری و گچ کاری استفاده می‌نمایند. گچ بری و گچ کاری در هر قسمتی از خانه به نوع خاصی ایجاد می‌شود که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
- گچ بری به سبک قرنیز
جالب است بدانید که کلمه‌ی قرنیز اصطلاحی ایتالیایی بوده است که معنی و منظور آن لبه می‌باشد.
قرنیز دارای دو جنبه‌ی تزئینی و کاربردی است.
- جنبه تزئینی: برای زیبا سازی و توصیف هر قالب افقی
- جنبه‌ی کاربردی: برای پوشاندن اتصالات ساختاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین می‌تواند نقطه اتصال بین دیوار و سقف را تزئین نماید.
- کنگره چهار گوش در لبه‌های قرنیز
یکی از بخش‌های قرنیز کنگره‌های چهار گوش لبه‌های آن است که با گچ بری و گچ کاری آن باعث زیباسازی این لبه‌ها می‌شوند. برای قرنیز کردن چهار گوش باید یک سبک را در نظر گرفت که معمولاً به صورت تعدادی بلوک‌های کوچک مستطیلی شبیه دندان، گچ بری می‌شود.
- گچبری در سقف
در گذشته گچبری سقف جنبه‌ی کاربردی داشت و به این دلیل بود که گذشتگان برای استفاده از روشنایی از شمع یا مشعل‌ها استفاده می‌کردند. نتیجه‌ی این استفاده سیاه شدن آن بخش از دیوار بود و راه حل در نظر گرفته شده به را این مشکل به این صورت بود که با گچ بری قسمتی از دیوار و قرار دادن شمع و مشعل، این سیاهی را تا حدی کنترل کنند. بعد از مدتی می‌توانند قسمت سیاه شده را رنگ آمیزی نمایند.
اما امروزه گچبری سقف جنبه‌ی تزئینی دارد و فقط با ایجاد یک مرکز برای آویزان کردن لوستر و لوازم جانبی نور پردازی از آن استفاده می‌کنند.
- کارتوچه
کارتوچه در قدیم برای زیبا سازیِ اطراف کتیبه‌ها و طرح‌ها استفاده می‌شد. با توجه به کاربرد آن در گذشته، گچ بری به این سبک برای زیبا سازی بیشتر اطراف درب ورودی و یا شومینه‌ها مورد انتخاب قرار می‌گیرد.
- گچ بری تیر
تیر در نمای داخلی ساختمان ابتدا برای حمایت لبه و حاشیه‌ی تزئینی طراحی می‌شد. اما با گذشت زمان طراحی روی بخش تیر ساختمان پرورش یافته و امروزه علاوه بر جنبه‌ی کاربردی، جزئی از تزئینات نمای داخلی نیز محسوب می‌شود. برای تزئین تیر از پیچک‌ها یا شکل انسان یا حیوانات استفاده می‌کنند.
- زاویه تیر
این قسمت به طور رایج در گوشه‌ای از اتاق دیده می‌شود. از این روش طراحی نیز برای طراحی و قاب کردن قسمت‌هایی مثل پنجره‌ها، درها و یا آثار هنریی که در ساختمان وجود دارد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سخن آخر
گچ بری و گچ کاری هنری است که در ایرانیان نهادینه شده است و فقط به گذشته ختم نمی‌شود بلکه امروزه نیز برای ساخت نمای داخلی و خارجی از گچ بری و گچ کاری‌های مدرن و زیبا استفاده می‌کنند.
معایب نمای شیشه ای
مانند دیگر هنرها، گچ بری و گچ کاری نیز پیشرفت کرده و در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده است.
